Στη λήψη του ιστορικού του μαθητή θα πρέπει να ληφθεί υπόψη η ψυχική κατάσταση του μαθητή. Παρακάτω αναφέρονται οι παράμετροι που πρέπει να μελετηθούν.

Η νοημοσύνη
Ο θεραπευτής θα πρέπει να γνωρίσει το μαθητή και από την άποψη της γενικης πνευματικής του κατάστασης. Για να επιτύχει τούτο, θα πρέπει να διαγνώσει τη νοημοσύνη του, δηλαδή την κατάσταση, στην οποία βρίσκεται σε μια δεδομένη χρονική στιγμή το πνεύμα του. Η κατάσταση αυτή, παράγοντας μεγάλης σημασίας για τον πνευματικό βίο του ατόμου, είναι δυνατό να προσδιορισθεί ακριβώς από την επάρκεια με την οποία αντιμετωπίζει τούτο τις διάφορες περιστάσεις της ζωής.

Η νόηση
Κατά τη διάγνωση της νοήσεως, δηλαδή της ψυχικής λειτουργίας, με την οποία δημιουργείται η γνώση στο σύνολό της, θα πρέπει να διεξάγεται έρευνα στους τομείς τριών ειδικών νοητικών λειτουργιών:

• Της αφαιρέσεως και του σχηματισμού των εννοιών.

• Της κρίσεως.

• Του συλλογισμού.

Η αντίληψη και η κατανόηση
Θα πρέπει να εξεταστούν οι ιδιότητες της κατανοήσεως του μαθητή: άμεση κατανόηση, ταχεία, βραδεία, τέλεια, μέτρια, ελλιπής. Επίσης, θα πρέπει να διαγνωσθεί η έκταση της αντιλήψεως: ο μαθητής είναι πνεύμα διάχυτο, ακόρεστος από νέες αντιλήψεις, πνεύμα ανοιχτό σε όλους τους κλάδους της σχολικής μάθησης, πνεύμα μονόπλευρο.

Η φαντασία
Ο θεραπευτής θα πρέπει να ξέρει, εάν ο μαθητής διαθέτει ζωηρή ή ασθενή φαντασία, η οποία βασιζόμενη στην προαίρεσή του και διαθέτουσα πρωτοτυπία, παράγει νέες μορφές ή είναι απλώς μιμητική. Θα πρέπει επίσης να γνωρίζει τα είδη της φαντασίας: γλωσσική (συζητήσεις), καλλιτεχνική (ζωγραφική, διακόσμηση, εικονογράφηση), πλαστική (χειροτεχνία, επισκευές), μαθηματική (ανακάλυψη νέων προβλημάτων), μουσική η δραματική.

Η μνήμη
Είναι ένας άλλος εξίσου σημαντικός τομέας, στον οποίο θα πρέπει να στραφεί η διάγνωση. Ο θεραπευτής θα πρέπει να ανακαλύψει, εάν ο μαθητής έχει ισχυρή μνήμη κι εάν αυτή είναι μηχανική ή κριτική. Θα πρέπει επίσης να προσδιορίσει το μνημονικό τυπο, στον οποίο ανήκει ο μαθητής (οπτικός, ακουστικός, κινητικός, μικτός) και να διαπιστώσει, εάν τυχόν διαθέτει κάποια ειδική μνήμη αριθμών, λέξεων, μορφών, προσώπων, χρωμάτων, χρονολογιών.