Αυτισμός

ΔΙΑΧΥΤΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

Οι Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές (ΔΑΔ) συνοδεύονται από σοβαρή έκπτωση σε πολλαπλούς τομείς της ανάπτυξης. Ο χαρακτηρισμός «διάχυτες» δηλώνει αυτήν ακριβώς την έκπτωση, δηλαδή ότι η διαταραχή επηρεάζει σφαιρικά την ανάπτυξη του πάσχοντος προσώπου.

Ο χαρακτηρισμός «αναπτυξιακή» οφείλεται στο ότι η διαταραχή εμφανίζεται κατά την περίοδο της ανάπτυξης. Και τέλος ο όρος διαταραχή εκφράζει την έννοια της απόκλισης από το φυσιολογικό. Στις Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές συνήθως παρατηρείται έκπτωση στους παρακάτω τομείς:

Αμοιβαίες κοινωνικές συναλλαγές

Επικοινωνία

Γενική συμπεριφορά

Ενδιαφέροντα

Δραστηριότητες.

Στις ΔΑΔ περιλαμβάνονται οι παρακάτω διαταραχές:

Αυτιστική Διαταραχή

Ή αυτισμός. Η κλινική εικόνα του αυτισμού δεν είναι ομοιογενής, αλλά κυμαίνεται από ηπιότερες μορφές (με ελάχιστα και σε ήπια μορφή αυτιστικά στοιχεία και φυσιολογική νοημοσύνη) μέχρι βαρύτερες μορφές (με πολλαπλά αυτιστικά στοιχεία συνοδευόμενα από βαριά νοητική καθυστέρηση. Ο αυτισμός συνεπάγεται έκπτωση στους τομείς, που αναφέρονται παραπάνω.

Διαταραχή Rett

Η Διαταραχή εμφανίζεται μόνο σε κορίτσια. Είναι η μόνη ΔΑΔ που προκαλεί ανωμαλίες στον τομέα της σωματικής ανάπτυξης, όπως μη-συντονισμένο βάδισμα και απώλεια των κινητικών δεξιοτήτων των χεριών.

Παιδική Αποδιοργανωτική Διαταραχή

Τα κύρια χαρακτηριστικά της διαταραχής αυτής είναι:

φυσιολογική ανάπτυξη στη λεκτική και μη-λεκτική επικοινωνία, στις κοινωνικές σχέσεις, στο παιχνίδι και στην προσαρμογή στις περιβαλλοντικές απαιτήσεις μέχρι τουλάχιστον τα 2 πρώτα χρόνια της ηλικίας

εμφάνιση παλινδρόμησης σε πολλαπλούς τομείς της ανάπτυξης μετά την ηλικία των 2 ετών

εμφάνιση αποκλίσεων στην επικοινωνιακή και κοινωνική συμπεριφορά, αναλόγων με αυτές που παρατηρούνται στην αυτιστική διαταραχή

εκδήλωση περιορισμένων, επαναληπτικών και στερεότυπων τρόπων συμπεριφοράς και κοινωνικής δραστηριότητας.

Διαταραχή Asperger

Παρότι η Διαταραχή Asperger παρουσιάζει κοινά συμπτώματα με τον αυτισμό, εμφανίζει και αποκλειστικές ιδιοτυπίες στο γλωσσικό και κοινωνικό τομέα που θεωρείται σκόπιμο να σημειωθούν, όπως:

περιορισμένη κατανόηση και χρήση προσωπικών αντωνυμιών

πραγματολογικές αποκλίσεις στο λόγο

επαναληπτικός και στερεότυπος λόγος

απόσυρση από δυαδικές κοινωνικές συναλλαγές

αδιαφορία προς τις κοινωνικές απαιτήσεις και τους κανόνες

περιορισμένα και ιδιότυπα ενδιαφέροντα

Διάχυτη Αναπτυξιακή Διαταραχή Μη Προσδιοριζόμενη Αλλιώς

Η διάγνωση για τη διαταραχή αυτή χρησιμοποιείται για περιστατικά που παρουσιάζουν εκτεταμένη απώλεια στις αμοιβαίες κοινωνικές συναλλαγές ή στις λεκτικές και μη λεκτικές επικοινωνιακές δεξιότητες ή στερεότυπη συμπεριφορά, στερεότυπα ενδιαφέροντα και στερεότυπες δραστηριότητες, αλλά δεν πληρούν τα διαγνωστικά κριτήρια για κάποια από τις συγκεκριμένες Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές, για Σχιζοφρένεια, για Σχιζοτυπική Διαταραχή της Προσωπικότητας ή για Αποφευκτική Διαταραχή της Προσωπικότητας.

Βιβλιογραφία

Αγγελική Γενά (2002). Αυτισμός και Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές.

Αργυρώ Καραμπά

Επιστημονικά Υπεύθυνη του Πρότυπου Διαγνωστικού και Θεραπευτικού Κέντρου Αναπτυξιακής Παιδιατρικής "Γράφω Φωνήματα" - Συγγραφέας

Χαρακτηριστικά των ατόμων με αυτισμό

ΑΥΤΙΣΜΟΣ1

α) Πολλοί καλοί σε λεπτομέρειες, στη μνήμη, ειδικά σε οπτικές μνήμες και στη σκέψη με εικόνες. Πολύ καλό βιβλίο το "Thinking in Pictures" από την Temple Grandin.

β) Δυσκολία στη διαδοχή, στη σειρά πχ. βάζω πρώτα τις κάλτσες και μετά τα παπούτσια.

γ) Δυσκολία στην προσοχή. Φοβερό το παράδειγμα του φακού! Φανταστείτε έναν φακό που ανάβει στο σκοτάδι. Αν είναι λεπτή η δέσμη φωτός είναι πιο φωτεινή αλλά καλύπτει μικρή περιοχή. Αν γυρίσουμε το φακό ώστε να ανοίξει η δέσμη φωτός, καλύπτει μεγαλύτερη επιφάνεια αλλά δεν είναι τόσο έντονο το φως. Ο τρόπος της προσοχής τους μοιάζει να είναι πιο "στενός", αλλά πιο έντονος. Έχουν δυσκολία να κάνουν πολλά πράγματα ταυτόχρονα πχ. να οδηγούν και να ακούν ραδιόφωνο.

δ) Δεν αντιλαμβάνονται ότι οι άλλοι μπορεί να έχουν διαφορετικές σκέψεις από αυτές που έχουν. Σου μιλάνε για ένα πράγμα έντονα και γρήγορα και νομίζουν ότι έχεις τις ίδιες σκέψεις.

ε) Είναι πολλοί ενεργητικοί, αντιδρούν υπερβολικά και διασπάται εύκολα η προσοχή τους.

στ) Δυσκολία στη γενίκευση, από το ειδικό στο γενικό. πχ. μαθαίνουν να πλένουν τα δόντια με μπλε οδοντόβουρτσα, αλλά δεν μπορούν να τα πλύνουν αν την αλλάξεις και τους βάλεις πορτοκαλί οδοντόβουρτσα.

Καραμπά Αργυρώ

Αναπτυξιακή Λογοθεραπεύτρια

www.γραφωνηματα.gr

Τα συνήθη χαρακτηριστικά του αυτισμού

aytismos3

Η απαρίθμηση του από την αυτιστική εταιρεία της Β. Καρολίνας

Η βαρύτητα των χαρακτηριστικών του αυτισμού διαφέρει από άτομο σε άτομο. Πλην όμως, υπάρχουν κάποια χαρακτηριστικά του αυτισμού που είναι συνήθη στην μεγάλη πλειοψηφία των αυτιστικών ατόμων. Τα συνήθη του αυτισμού χαρακτηριστικά απαριθμούνται σε εκλαϊκευμένη επιστημονική έκδοση της Αυτιστικής Εταιρίας Β. Καρολίνας ΗΠΑ, την οποία έχει μεταφράσει η Ελληνική Εταιρία Προστασίας Αυτιστικών Ατόμων. Έχοντας ως πηγή την παραπάνω έγκριτη επιστημονική έκδοση, τα παραθέτουμε αυτούσια.

1) Σοβαρή επιβράδυνση στην γλωσσική ανάπτυξη και επικοινωνία: Η γλώσσα εξελίσσεται πολύ αργά και κάποιες φορές δεν αναπτύσσεται καθόλου. Εάν τελικά αναπτυχθεί, η γλωσσική έκφραση παίρνει συνήθως παράδοξες μορφές ή γίνεται ασυνήθιστη χρήση λέξεων χωρίς καμιά σύνδεση με την κανονική τους σημασία. Ακόμα και αυτοί που μπορούν να χρησιμοποιήσουν τη γλώσσα για να επικοινωνήσουν, μπορεί να χρησιμοποιούν ασυνήθιστες παρομοιώσεις ή να μιλούν με μία τυπική και μονότονη φωνή.

2) Σοβαρή επιβράδυνση στην κατανόηση των κοινωνικών σχέσεων: Το αυτιστικό παιδί συχνά αποφεύγει να κοιτάξει τον άλλον στα μάτια, δεν θέλει να το παίρνουν αγκαλιά και φαίνεται να αποκόβεται από τον κόσμο γύρω του. Δεν φαίνεται να θέλει ή να ξέρει πως να παίζει με τα άλλα παιδιά. Η ικανότητά του να κάνει φιλίες είναι προβληματική και είναι ανίκανο να κατανοήσει τα συναισθήματα και τις απόψεις άλλων ατόμων.

3) Ανακόλουθες μορφές αισθητηριακών αντιδράσεων: Το αυτιστικό παιδί μπορεί κατά περιστάσεις να δώσει την εντύπωση πως είναι κωφό και πως δεν μπορεί να αντιδράσει σε λέξεις και άλλους ήχους. Άλλες στιγμές πάλι, το ίδιο παιδί μπορεί να ενοχληθεί υπερβολικά από έναν καθημερινό θόρυβο, όπως ο θόρυβος μιας ηλεκτρικής σκούπας, το γαύγισμα ενός σκύλου ή το κλάμα ενός μωρού. Το παιδί μπορεί να παρουσιάζει μια αναισθησία στον πόνο και μια έλλειψη ανταπόκρισης στο κρύο ή στη ζέστη ή μια υπερβολική αντίδραση σε άλλα αισθητηριακά ερεθίσματα.

4) Ανομοιογενείς μορφές διανοητικών λειτουργιών: Το αυτιστικό άτομο μπορεί να έχει ικανότητες σε κάποιους συγκεκριμένους τομείς. Μπορεί να διαθέτει μέγιστη ικανότητα σε μερικές συγκεκριμένες λειτουργίες, σε σχέση με το γενικό επίπεδο λειτουργίας του. Τα αυξημένα ταλέντα μπορεί να συμπεριλαμβάνουν δραστηριότητες, όπως η ζωγραφική, η μουσική, οι μαθηματικοί υπολογισμοί ή η απομνημόνευση γεγονότων χωρίς να παίζει παίζει ρόλο το κατά πόσον είναι σημαντικά ή απολύτως ασήμαντα. Περίπου 20% - 30% των αυτιστικών ατόμων έχουν νοημοσύνη στον μέσο ή και πάνω από τον μέσο όρο. Από την άλλη μεριά, η πλειοψηφία (70% - 80%) των αυτιστικών ατόμων παρουσιάζουν διάφορους βαθμούς νοητικής καθυστέρησης. Αυτός ο συνδυασμός διανοητικών μειονεξιών και δυνατοτήτων κάνει τον αυτισμό ιδιαίτερα πολύπλοκο.

5) Έκδηλους περιορισμούς δραστηριοτήτων και ενδιαφερόντων: Ένα άτομο με αυτισμό μπορεί να παρουσιάζει επαναλαμβανόμενες σωματικές κινήσεις, όπως χειροκρότημα, περιστροφές ή κούνημα κορμού. Μερικά άτομα με αυτισμό μπορεί να μιλούν επίμονα ξανά και ξανά για το ίδιο θέμα. Το αυτιστικό άτομο, επίσης, είναι πιθανό να έχει την ανάγκη να ακολουθεί την ίδια ρουτίνα ή το ίδιο πρόγραμμα κάθε μέρα κατά τις διάφορες δραστηριότητές του. Αν γίνουν αλλαγές στις συνήθειες, το παιδί ή ο ενήλικας μπορεί να αναστατωθεί πάρα πολύ. Μερικές φορές η σύγχυση ή η αναστάτωση μπορεί να προκαλέσουν έντονα διαταρακτικές συμπεριφορές, όπως ξεσπάσματα οργής. Στις πιο σοβαρές περιπτώσεις, ένα άτομο με αυτισμό μπορεί να παρουσιάσει αυτοκαταστροφική συμπεριφορά. Αυτό οφείλεται σε μια ανικανότητα να κατανοήσει και να επικοινωνήσει.

Καραμπά Αργυρώ

Αναπτυξιακή Λογοθεραπεύτρια

www.γραφωνηματα.gr

Βασικές αρχές μάθησης ατόμων με αυτισμό

aytismos2

α) Προτιμούν Τάξη και οργάνωση. Τα πάντα στη θέση τους, το καθετί έχει τη θέση του. Γι αυτό τους αρέσουν τα puzzles.

ξεκάθαρα και συγκεκριμένα. Πχ. η εντολή "βάλε τα βιβλία στο τραπέζι" δε τους λέει τίποτα, μόνο σύγχυση προκαλεί. Πού; Δεξιά, αριστερά στη μέση, πάνω από κάτι άλλο, στην άκρη? Γι αυτό κολλάμε τη λέξη ΕΔΩ με ένα καρτελάκι στο τραπέζι, ή μια Φώτο με βιβλία ώστε να αντιστοιχίσει τα βιβλία με τη Φώτο σε εκείνο το σημείο. Δύσκολο να βρεις ανεξάρτητες δραστηριότητες.
Οικειότητα. Τους αρέσει ότι έχουν ξανακάνει, και δεν βαριούνται το ίδιο όπως τα υπόλοιπα παιδιά. Φοβούνται νέες εμπειρίες. Με Functional MRI (λειτουργική μαγνητική) μια εξέταση που δείχνει τον εγκέφαλο την ώρα που ασχολείσαι με κάτι, φαίνεται ότι ο εγκέφαλος τους είναι πιο ενεργός με γνωστά πράγματα. Γι αυτό προσπαθούμε να εγκαθιδρύσουμε ρουτίνες.

δ) Θετική Ενίσχυση. Εδώ η Θετική Ενίσχυση είναι να γνωρίζουν τι θα κάνουν μετά γιατί αυτό τους αγχώνει: "Τελείωσε τη δουλειά σου, και μετά θα παίξεις κομπιούτερ". Τους κρατά συγκεντρωμένους και ήρεμους.

στενά ενδιαφέροντα". Μερικές φορές έχουν παράξενα ενδιαφέροντα, "κολλήματα" που λένε οι μαμάδες, όπως με δεινόσαυρους, με σήματα της τροχαίας, δρόμους, αράχνες κλπ. που δίνουν μεγάλη προσοχή. Αν συμπεριλάβουμε αυτά τα ενδιαφέροντα στο πρόγραμμα, αρχικά βελτιώνουμε την εμπλοκή του παιδιού, την ενεργό συμμετοχή και τη συγκέντρωσή του. Αργότερα μπορούμε να ανοίξουμε τον "στενό φακό" που έχουν σε αυτό το ενδιαφέρον.

6) Αισθητηριακά. Οργανώνουμε το περιβάλλον για να είναι πιο φιλικό προς τον αυτισμό. Τα φώτα μπορεί να είναι πολύ δυνατά, πολύ φασαρία, πολλά οπτικά ερεθίσματα, μια μυρωδιά κλπ. Πράγματα που εμείς τα φιλτράρουμε αισθητηριακά, τα παιδιά με αυτισμό δε μπορούν και υπερφορτώνονται, υπέρ-ερεθίζονται.

7) Έλλειψη κεντρικής συνοχής. Αυτό το πρόβλημα έχει περιγραφεί με ένα παράδειγμα: "Δεν μπορούν να δουν το δάσος, αλλά μπορούν να δουν κάθε δέντρο πολύ πιο καθαρά και έντονα από τον καθένα" λόγω του "στενού φακού" που έχουν. Γι αυτό χρειάζονται ένα σύστημα που να ιεραρχεί το σημαντικό, να εστιάζουμε στην κατανόηση και το νόημα, σε πληροφορίες σχετικά με το θέμα.

8)Εκτελεστική Λειτουργικότητα. Προβλήματα που εμφανίζονται είναι στην κατανόηση του χρόνου και στην οργάνωση (λόγω δυσλειτουργίας του πρόσθιου λοβού). Ένα από τα πιο δύσκολα πράγματα για να διδάξεις στον αυτισμό είναι ο χρόνος. Ένα από τα πιο δυνατά σημεία είναι να αναπτύξεις συστήματα οργάνωσης για δραστηριότητες, που να έχουν ξεκάθαρη αρχή, ξεκάθαρο τέλος και να δείχνουν ξεκάθαρη πρόοδο (τι έχει κάνει μέχρι τώρα). Το αίσθημα της επίτευξης στόχων, της επιτυχίας είναι πολύ δυνατό.

Αυτές οι βασικές αρχές βρίσκουν εφαρμογή στη δόμηση του χώρου, στην ανάπτυξη ενός προγράμματος κατά τη διάρκεια της ημέρας, στο πώς να κάνει κάθε δραστηριότητα χωριστά, και στην οπτική δόμηση ενός τέτοιου προγράμματος.

Σημαντικό είναι να είμαστε ευέλικτοι. Όπως είπε, στον αυτισμό "Ποτέ μη λες ποτέ, και ποτέ μη λες πάντα". Είναι επίσης σημαντικό να σκεφτόμαστε πώς τα παιδιά αυτά θα αναπτύξουν κοινωνικές δεξιότητες (μπορούν για όσους δεν το έχετε ακόμη αντιληφθεί) και πώς θα γίνουν ανεξάρτητοι στη ζωή, να βρουν μια δουλειά και να είναι ευτυχισμένοι από τον εαυτό τους.

Ο σκοπός του προγράμματος είναι να αναπτύξει στρατηγικές ξεχωριστές, φιλικές προς τον αυτισμό. Επίσης βασίζεται στη θεώρηση ότι οι άνθρωποι με αυτισμό είναι ΑΝΘΡΩΠΟΙ. Δηλαδή έχουν ανάγκες. Εμείς μπορεί να θέλουμε να έχουν αυτές τις ανάγκες με έναν διαφορετικό τρόπο, πιο κατάλληλο. Σκοπός είναι να κάνουμε τον κόσμο να έχει νόημα για αυτούς και να τους βοηθήσουμε να είναι αποτελεσματικοί και αυτόνομοι.

Μια μητέρα έγραψε ένα βιβλίο επιστημονικής φαντασίας "The speed of the dark", στο οποίο βρίσκουν το φάρμακο ή τη θεραπεία για τον αυτισμό. Ρώτησαν λοιπόν άτομα με αυτισμό που έχουν αναπτύξει λόγο και μπορούν να κατανοήσουν τη γνώμη τους, αν θα το έπαιρναν αυτό το φάρμακο και όλοι απάντησαν όχι, γιατί δεν θα ήταν πλέον οι ίδιοι. Και σας παραπέμπω πάλι στην αρχή, διαβάστε πάλι τις 3-4 πρώτες γραμμές. Αν κάτι έμαθα από αυτόν τον υπέροχο άνθρωπο είναι να δέχομαι τους ανθρώπους όπως είναι, και να μην προσπαθώ να τους αλλάξω σε αυτό που εγώ θέλω, αλλά να γίνουν αυτό που θα έχει νόημα για αυτούς.

Καραμπά Αργυρώ

Αναπτυξιακή Λογοθεραπεύτρια

www.γραφωνηματα.gr