Η Αυτιστική Διαταραχή ή αυτισμός αποτελεί σοβαρή μορφή Διάχυτων Αναπτυξιακών Διαταραχών και έχει χαρακτηριστεί ως διαταραχή «φάσματος» που σημαίνει ότι η κλινική εικόνα του αυτισμού δεν είναι ομοιογενής, αλλά κυμαίνεται από ηπιότερες μορφές (με ελάχιστα και σε ήπια μορφή αυτιστικά στοιχεία και φυσιολογική νοημοσύνη) μέχρι βαρύτερες μορφές (με πολλαπλά αυτιστικά στοιχεία συνοδευόμενα από βαριά νοητική καθυστέρηση).

Τη συμπτωματολογία του αυτισμού μπορούμε να τη διακρίνουμε σε «ελλείψεις» και «πλεονασμούς» της συμπεριφοράς. Οι ελλείψεις αφορούν στους βασικότερους τομείς της ανάπτυξης, όπως:

 

Προσοχή

• Αποφυγή βλεμματικής επαφής
• Διάσπαση προσοχής
• Ελάχιστη ή υπερβολική ενασχόληση με ορισμένα αντικείμενα
• Εκδήλωση ανησυχίας
   

Προφορικός Λόγος

• Ηχολαλία
• Ακατάληπτη άρθρωση
• Ακατάλληλοι κυματισμοί της φωνής
• Ακατάλληλη ένταση φωνής
• Ασυνάρτητος λόγος
• Επαναληπτικός λόγος
  
  

Κοινωνικές Συναισθηματικές Εκδηλώσεις

• Αποφυγή ή άρνηση σωματικής επαφής
• Αποφυγή ή άρνηση κοινωνικής επαφής/ επικοινωνίας
• Έλλειψη ενδιαφέροντος για συνομηλίκους
• Έλλειψη γενικά ενδιαφέροντος για τους ανθρώπους
• Έλλειψη πρωτοβουλίας και ανταπόκρισης σε κοινωνικές συναλλαγές
• Απάθεια σε ερεθίσματα που προκαλούν φόβο
• Υπερβολική αντίδραση φόβου σε ερεθίσματα που συνήθως δεν προκαλούν φοβική αντίδραση
• Απάθεια ή υπερβολική αντίδραση στον αποχωρισμό από τη μητέρα
• Απαθείς ή ανάρμοστες με το περιβάλλον συναισθηματικές εκφράσεις
• Έλλειψη ενσυναίσθησης

Παιχνίδι

• Ιδιόρρυθμη χρήση παιχνιδιών
• Αποχή από συμβολικό ή αναπαραστατικό παιχνίδι
• Αποχή από δυαδικό ή ομαδικό παιχνίδι με συνομήλικους
• Υπερβολική προσκόλληση σε ορισμένα παιχνίδια
• Ενδιαφέρον για πολύ περιορισμένο αριθμό παιχνιδιών

 

Αισθητηριακή Επεξεργασία

• Ιδιόρρυθμη επεξεργασία οπτικών ερεθισμάτων (π.χ. απλανές βλέμμα)
• Αδιαφορία ή υπερβολική αντίδραση σε ακουστικά ερεθίσματα (π.χ. δεν αντιδρά σε δυνατό κρότο, ενώ κλείνει τα αυτιά του στο άκουσμα της ηλεκτρικής σκούπας)
• Αδιαφορία ή υπερβολική αντίδραση σε απτικά ερεθίσματα (π.χ. μένει απαθές σε πρόκληση πόνου, ενώ δεν ανέχεται το χάδι)
• Υπερευαισθησία σε ορισμένες γεύσεις και οσμές

 

Επιλεκτική Προσοχή σε Ορισμένα Χαρακτηριστικά των Ερεθισμάτων του Περιβάλλοντος ή Υπερεπιλεκτικότητα (Overselectivity)

 Έχει την τάση να εστιάζει την προσοχή σε μεμονωμένα χαρακτηριστικά των ερεθισμάτων του περιβάλλοντος, όπως στο χρώμα ή στο σχήμα, με αποτέλεσμα να τα επεξεργάζεται αποσπασματικά και όχι σφαιρικά. Η αποσπασματική ή υπερεπιλεκτική αυτή επεξεργασία επιτείνει τη δυσκολία που έχει το άτομο με αυτισμό να διακρίνει και να αναγνωρίζει αντικείμενα ή σύμβολα και να γενικεύει τις δεξιότητές του με καινούρια ερεθίσματα και σε καινούριες συνθήκες. Για παράδειγμα, αν έχει μάθει να ονομάζει το πρόσωπο που απεικονίζει κάποια φωτογραφία, δεν το αναγνωρίζει παρά μόνο από τη συγκεκριμένη φωτογραφία. Δεν αντιλαμβάνεται ότι το πρόσωπο που απεικονίζεται σε διαφορετικές φωτογραφίες είναι το ίδιο. Αυτή η δυσκολία οφείλεται στην αποσπασματική παρατήρηση κάποιου στοιχείου ή στοιχείων της φωτογραφίας, όπως τα ρούχα του απεικονιζόμενου ή το τοπίο, αντί της σφαιρικής παρατήρησης όλων των χαρακτηριστικών του προσώπου που αποτελεί το κύριο ερέθισμα για την αναγνώριση ανθρώπων.

 

Γνωστικές Λειτουργίες

• Νοητική καθυστέρηση
• Ασταθής μάθηση
• Αναπτυξιακά χάσματα στους γνωσιακούς τομείς
• Μαθησιακή παλινδρόμηση

 

Οι «πλεονασμοί» στη συμπεριφορά των ατόμων με αυτισμό σχετίζονται κυρίως με δυσπροσάρμοστες και στερεοτυπικές αντιδράσεις και μπορούν να ταξινομηθούν στις παρακάτω κατηγορίες:

Διασπαστική Συμπεριφορά

• Κρίσεις θυμού
• Ανυπακοή
• Επιθετικότητα
• Αυτοτραυματισμοί

 

Στερεοτυπικές Αντιδράσεις

• Σε οπτικά ερεθίσματα (π.χ. οπτική παρακολούθηση με μισόκλειστα μάτια, παρακολούθηση αντικειμένων κρατώντας και στρίβοντας τα σαν τη σβούρα)
• Στην ομιλία (π.χ. ασυνάρτητοι ήχοι ή φράσεις κατ’ εξακολούθηση)
• Στην οσμή (π.χ. μυρίζει επίμονα τα αντικείμενα ή τους ανθρώπους)
• Στη γεύση (π.χ. κρατά τροφές στο στόμα για πολλή ώρα)
• Στην αφή (π.χ. τρίβει τα δάχτυλα μεταξύ τους)
• Στην κίνηση (π.χ. κουνάει τα δάχτυλα, τα χέρια ή τα πόδια του για πολλή ώρα)
• Τελετουργίες (π.χ. τοποθετεί αντικείμενα σε ευθεία γραμμή)

Ιδιαίτερες Ικανότητες

• Εξαιρετική ικανότητα απομνημόνευσης και παπαγαλίας
• Υψηλή αριθμητική ικανότητα
• Υπερλεξία
• Επιδεξιότητα σε παζλ και σε παιχνίδια με περίπλοκους μηχανισμούς
  
  

Βιβλιογραφία:

Αγγελική Γενά (2002). Αυτισμός και Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές.