Τούτο περιλαμβάνει την προϊστορία και την ιστορία του παιδιού, δηλαδή τις χρονικές περιόδους από τη σύλληψη μέχρι τη γέννησή του και από τη γέννηση μέχρι τη στιγμή, κατά
την οποία ερευνάται από τον θεραπευτή η προσωπικότητά του. Μεγάλη είναι η σημασία της γνώσεως των περιόδων αυτών για την κατανόηση γενικά του μαθητή και για την ερμηνεία διαφόρων φαινομένων της σημερινής του κατάστασης.

    I.        Το οικογενειακό περιβάλλον του μαθητή

Η διαγνωστική δραστηριότητα του θεραπευτή πρέπει αρχικά να στραφεί στον τομέα της κληρονομικότητας του παιδιού. Οι διάφορες πληροφορίες που θα συγκεντρώσει για τις σωματικές και ψυχικές ασθένειες των μελών της οικογένειας του, για το βαθμό της διανοητικής τους ανάπτυξης, για τις ιδιορρυθμίες του χαρακτήρα τους θα τον βοηθήσουν να σχηματίσει σαφή εικόνα των κληρονομικών προδιαθέσεων του εξεταζόμενου υποκειμένου.

• Σύνθεση της οικογένειας

Η τυχόν απουσία των γονέων. Η απουσία του ενός ή και των δύο γονέων από την οικογενειακή εστία, ένεκα διαφόρων λόγων (ασθένεια, θάνατος, διαζύγιο, εργασία υπό δυσμενείς συνθήκες), επιδρά αρνητικά στην ομαλή εξέλιξη του παιδιού, η οποία απαιτεί την ύπαρξη και των δύο γονέων. Για την ορθή ανατροφή του παιδιού είναι απαραίτητη η παρουσία και η ομαλή συμβίωση και των δύο γονέων, διότι έτσι μόνο, κάτω από τη συνεχή επίδραση τους παιδαγωγικού και κοινωνικού τους ρόλου, είναι δυνατό να τελείται επιτυχώς η παιδευτική λειτουργία.

• Η θέση του μαθητή στη σειρά των αδελφών μέσα στην οικογένεια

Εκτός από την παρουσία ή απουσία των γονέων, ο αριθμός και το φύλο των λοιπών τέκνων της οικογένειας του μαθητή, η σωματική και ψυχική τους υγεία, καθώς επίσης και η θέση αυτού μέσα στη σειρά των αδελφών του, είναι στοιχεία που επηρεάζουν σημαντικά την παραπέρα εξέλιξη της προσωπικότητάς του.

• Άλλα πρόσωπα που συζούν με την οικογένεια του μαθητή

Η παρουσία στην οικογένεια συγγενικών ή άλλων  - ενηλίκων- προσώπων, τα οποία συμβιούν με αυτήν, όπως συνήθως ο παππούς, η γιαγιά, οι θείοι, οι θείες, το βοηθητικό προσωπικό του σπιτιού, οι οικονόμοι κι οι τροφοί, επηρεάζει σημαντικά την ανάπτυξη της προσωπικότητας του παιδιού. Τα πρόσωπα αυτά, βοηθητικοί συνήθως παράγοντες στον τομέα της οικογενειακής αγωγής, είναι δυνατόν να αλλοιώσουν το εκπαιδευτικό έργο των γονέων.

 II.        Κοινωνική θέση και οικονομική κατάσταση της οικογένειας

Εκείνος που διενεργεί τη διάγνωση θα πρέπει να εξετάσει τους παράγοντες εκείνους, οι οποίοι προσδιορίζουν την κοινωνική θέση της οικογένειας του εξεταζόμενου ατόμου. Θα πρέπει να γνωρίζει καταρχήν τον τόπο καταγωγής των γονέων του μαθητή, τις τυχόν αλλαγές τόπου κατοικίας αυτών στο παρελθόν, τον τόπο της μόνιμης διαμονής του μαθητή και της οικογένειάς του, το κοινωνικό περιβάλλον και τη συνοικία, όπου βρίσκεται η κατοικία της. Συγκεκριμένα, θα πρέπει να σχηματίσει σαφή εικόνα του φυσικού και ευρύτερου κοινωνικού περιβάλλοντος της οικογένειας του μαθητή. Γι’ αυτό μεταξύ άλλων θα πρέπει να γνωρίσει:

• Τις συνθήκες του φυσικού περιβάλλοντος, κάτω από τις οποίες ζει και αναπτύσσεται το παιδί.

• Την πόλη ή το χωριό, όπου βρίσκεται η κατοικία του.

• Τη συνοικία και τη γειτονιά, όπου βρίσκεται η κατοικία του.

Για να ολοκληρώσει όμως ο θεραπευτής τις απόψεις του για την κοινωνική θέση της οικογένειας του μαθητή πρέπει να εξετάσει παράλληλα και την οικονομική της κατάσταση, καθώς και τις συνθήκες διαβιώσεως των μελών της. Οι συνθήκες αυτές, και μάλιστα ο τρόπος δίαιτας της οικογένειάς, αποτελούν, όπως είναι γνωστό, παράγοντες που επιδρούν αποφασιστικά στην όλη σωματική και ψυχική  υγεία των μελών της.

Στοιχεία που θα πρέπει να εξεταστούν είναι:

• Το επάγγελμα και τα εισοδήματα των μελών της οικογένειας

• Ο πατέρας: Ποιο επάγγελμα έμαθε; Μήπως άλλαξε στο παρελθόν επάγγελμα; Ποιο επάγγελμα ασκεί προσφάτως; Ποια είναι η ωριαία επαγγελματική του απασχόληση καθημερινώς; Υπάρχει στην οικογένεια παράδοση επαγγέλματος; Κατά πόσο τα εισοδήματα του πατέρα καλύπτουν τις ανάγκες της οικογένειας;

• Η μητέρα: Εργάζεται; Ποιο επάγγελμα έμαθε και επί πόσο χρόνο το έχει ασκήσει; Μήπως άλλαξε στο μεταξύ επάγγελμα; Γιατί; Ποιο επάγγελμα ασκεί τώρα; Ποιο είναι το ποσοστό συμμετοχής της στα εισοδήματα της οικογένειας; Μήπως το επάγγελμα της την εμποδίζει να ασχολείται με την οικογένειά της και την ανατροφή των παιδιών της;

• Οικονομική κατάσταση των γονέων και οικογενειακές συνθήκες

Υπάρχει προκαθορισμένος τρόπος ζωής της οικογένειας που βρίσκεται σε συνάρτηση με την οικονομική της κατάσταση; Ποια σημασία αποδίδουν οι γονείς στην καλή διατροφή του παιδιού, στην αμφίεση και την υπόδησή του; Το παιδί λαμβάνει από τους γονείς του τακτικά ή ευκαιριακά μόνο χρήματα («χαρτζιλίκι»); Μπορεί να τα διαθέτει ελεύθερα; Πρέπει να υπολογίζει τα έξοδά του;

• Η κατοικία της οικογένειας

Ο θεραπευτής θα πρέπει καταρχήν να πληροφορηθεί εάν ο μαθητής συγκατοικεί μονίμως με την οικογένειά του. Εάν μάθει ότι αυτός δε διαμένει κανονικά στην πατρική του κατοικία ή ότι κατά διαστήματα παραμένει μακρυά από τους γονείς του, θα πρέπει να εξετάσει με ποια άλλα πρόσωπα συγκατοικεί, επί πόσο χρόνο και για ποιο λόγο. Θα πρέπει ακολούθως να πληροφορηθεί, εάν ο μαθητής και η οικογένειά του διαμένουν σε ιδιόκτητη κατοικία ή με ενοίκιο, σε μονοκατοικία ή διαμέρισμα πολυκατοικίας. Θα πρέπει επίσης να μάθει και την εσωτερική διαρρύθμιση της κατοικίας. Τέλος, είναι απαραίτητο να γνωρίζει, εάν ο μαθητής έχει στη διάθεση του προσωπικό δωμάτιο, όπου μπορεί να εργάζεται απερίσπαστος και να κοιμάται χωριστά από τα άλλα μέλη της οικογένειάς του. Το τελευταία τούτο στοιχείο έχει ιδιαίτερη σημασία για τη γενική εξέλιξη του παιδιού και την πρόοδό του στα μαθήματα.

Επιστημονικά Υπεύθυνη του Πρότυπου Διαγνωστικού και Θεραπευτικού Κέντρου Αναπτυξιακής Παιδιατρικής "Γράφω Φωνήματα" - Συγγραφέας