Σκοπός της ορθοδοντικής θεραπείας είναι να αποκαταστήσει τις διαταραχές της σύγκλεισης και να αποδώσει στο στόμα αφενός τη μέγιστη λειτουργικότητα του κι αφετέρου την ιδανική αισθητική εκδοχή του. 

Με τον όρο σύγκλειση εννοούμε τον τρόπο που «συναρμόζουν» τα πάνω με τα κάτω δόντια μας, όταν το στόμα μας είναι κλειστό. Μια ιδανική σύγκλειση μας επιτρέπει να έχουμε σωστότερες αναλογίες προσώπου, πιο υγιή δόντια, καλύτερη μάσηση, καλύτερη άρθρωση, καλύτερη υγεία.

Πότε είναι απαραίτητη η ορθοδοντική θεραπεία;

Η ορθοδοντική θεραπεία θεωρείται απαραίτητη σε περιπτώσεις με οδοντικές, σκελετικές και λειτουργικές ανωμαλίες του στόματος. Ο ορθοδοντικός καλείται να επιτύχει κατά περίπτωση έναν ή περισσότερους από τους παρακάτω στόχους:

α) Σωστή λειτουργία του στόματος (μάσηση, ομιλία)

β) Διευκόλυνση της στοματικής υγιεινής, με συνέπεια λιγότερα μελλοντικά προβλήματα στα δόντια και ούλα και μεγαλύτερη διάρκεια παραμονής τους στο στόμα.

γ) Διευκόλυνση του γενικού οδοντιάτρου και των άλλων ειδικοτήτων καθώς και καλύτερη πρόγνωση κατά την εκτέλεση των οδοντιατρικών εργασιών (σφραγίσματα, γέφυρες, οδοντοστοιχίες, θεραπείες των ούλων και του περιοδοντίου) με τη διευθέτηση των δοντιών και τη λειτουργική αποκατάσταση του στόματος.

δ) Περιορισμό πιθανότητας καταγμάτων δοντιών,  ιδίως όταν αυτά προβάλλουν έξω από τα χείλη, κυρίως σε νεαρά άτομα.

ε) Περιορισμό πιθανότητας εμφάνισης προβλημάτων στην κροταφογναθική άρθρωση, δηλαδή την περιοχή σύνδεσης της κάτω γνάθου με το κρανίο.

στ) Όμορφο χαμόγελο και πιο ευχάριστο πρόσωπο με συνέπεια την ενίσχυση της αυτοπεποίθησης του ατόμου.

Σε ποια ηλικία πρέπει να γίνει η πρώτη εξέταση από έναν ορθοδοντικό;

H πρώτη επίσκεψη στον ορθοδοντικό, καλό είναι να πραγματοποιείται σε νεαρή ηλικία, ακόµη και αν το υπάρχον πρόβληµα δεν φαίνεται να είναι σηµαντικό. Κατάλληλη ηλικία για την έγκαιρη διάγνωση των περισσοτέρων ορθοδοντικών προβληµάτων είναι τα 8 έτη στα αγόρια και τα 7 στα κορίτσια. Αν, βέβαια, παρατηρηθεί κάποιο άλλο προφανές πρόβληµα, η επίσκεψη στον ορθοδοντικό πρέπει να γίνει σε µικρότερη ηλικία.

Σιδεράκια µπαίνουν µόνο για λόγους αισθητικής;

Τα «στραβά δόντια» ιδιαίτερα της πρόσθιας περιοχής του στόµατος καθίστανται αµέσως αντιληπτά, ως πρόβληµα που χρειάζεται να αντιµετωπισθεί. Σκελετικά ορθοδοντικά προβλήµατα, όπως ο προγναθισµός, ο οπισθογναθισµός, η στενή γνάθος και η ασυµµετρία του σκελετού του προσώπου, συµβάλλουν στην εκδήλωση σηµαντικών λειτουργικών προβληµάτων του στοµατογναθικού συστήµατος, επηρεάζοντας δυσµενώς, τόσο τη στοµατική, όσο και τη γενική και ψυχική υγεία.

Πόσο διαρκεί η θεραπεία;

Η ενεργός ορθοδοντική θεραπεία µε σιδεράκια διαρκεί από 1,5 µέχρι 2,5 χρόνια. Σε αυτό το διάστηµα, οι επισκέψεις επαναλαµβάνονται κάθε 3-6 εβδοµάδες.

Σε -σπάνιες- περιπτώσεις εντοπισµένων ορθοδοντικών προβληµάτων ή λόγω συµβιβασµού στους θεραπευτικούς στόχους, µπορεί να διαρκέσει λιγότερο από 1 χρόνο.

Σε περιπτώσεις σκελετικών ορθοδοντικών ανωµαλιών, πριν τοποθετηθούν τα σιδεράκια, προηγείται µία πρώτη φάση ορθοδοντικής, µε την εφαρµογή κινητών ορθοδοντικών µηχανηµάτων.

Μετά την ολοκλήρωση της ορθοδοντικής θεραπείας, ακολουθεί το στάδιο της συγκράτησης, οπότε οι επισκέψεις παρακολούθησης επαναλαµβάνονται κάθε 3-6 µήνες.

Σχιστίες

Οι σχιστίες του χείλους και της υπερώας είναι μια συνηθισμένη γενετική ανωμαλία που εμφανίζεται με συχνότητα 1 στις 600 γεννήσεις και μπορεί να παρουσιαστεί με διάφορες μορφές και συνδυασμούς. Οι χειλεοσχιστίες ποικίλουν , από εντύπωμα του χείλους μέχρι πλήρεις σχιστίες που περιλαμβάνουν τη βάση της ρινός και μπορούν να σχετίζονται με σχιστίες της πρωτογενούς ή της δευτερογενούς υπερώας.

Η δυσπλασία έχει επιπτώσεις την αισθητική του προσώπου, στην ακοή, στο λόγο, την πρόσληψη τροφής και στην κοινωνική ένταξη. Δείκτες δυσλειτουργίας και παραμόρφωσης είναι η υποτροπιάζουσα μέση ωτίτιδα, η κώφωση, οι ανωμαλίες του λόγου, η στοματορινική επικοινωνία, προβλήματα στην πρόσληψη τροφής και στην κατάποση καθώς και ψυχοκοινωνικές δυσκολίες.

Είναι απαραίτητο λοιπόν τέτοια περιστατικά να αντιμετωπίζονται από ομάδα ειδικών, που να περιλαμβάνει γναθοχειρουργό, ΩΡΛ, λογοθεραπευτή, ορθοδοντικό, παιδίατρο, παιδοαναισθησιολόγο, εξειδικευμένο νοσηλευτικό προσωπικό για παιδιά, οδοντίατρο-προσθετολόγο, κλινικό ψυχολόγο και κλινικό γενετιστή.

Αναμενόμενες δυσκολίες ομιλίας:

Αντήχηση:

Διαταράσεται η συνεργασία ρινικής και στοματικής κοιλότητας με αποτέλεσμα την εμφάνιση υπερρινικότητας (υπερβολική ποσότητα αέρα περνά από τη ρινική κοιλότητα), υπορρινικότητας (μικρή ποσότητα αέρα περνά από τη ρινική κοιλότητα εξαιτίας κάποιας ρινικής απόφραξης) και μικτής ρινικότητας. Η διαφυγή του αέρα από τη ρινική κοιλότητα έχει τα εξής αποτελέσματα:

• Ρινολαλία (έντονη διαφυγή αέρα από τη μύτη)
• Αλλοιώσεις έκκροτων, τριβόμενων και προστριβόμενων συμφώνων.

Φώνηση

Μπορεί να συνυπάρχουν και δυσκολίες στη φώνηση. Τα παιδιά με υπερωοσχιστία ίσως να εμφανίσουν φωνητικά προβλήματα και δυσφωνία (παθήσεις των φωνητικών χορδών) λόγο της έντονης μυικής έντασης που δημιουργείται στο λάρυγγα ύστερα από:

• Υπερβολική προσπάθεια για να γίνει η ομιλία καταληπτή.
• Έντονη προσπάθεια για να επιτευχθούν οι κατάλληλες εναλλαγές στο ύψος και την ένταση.
• Δυσκολία στη δημιουργία ενδοστοματικής πίεσης με αποτέλεσμα τη χρήση της γλωττίδας για την παραγωγή έκκροτων και προστριβόμενων ήχων.
• Χαμηλή ένταση φωνής για την απόκρυψη της υπερρινικότητας.

 Άρθρωση

Τα παιδιά με υπερωοσχιστία μπορεί να παρουσιάσουν στην άρθρωσή τους τα εξής χαρακτηριστικά:

• Ακατάλληλη θέση της γλώσσας για την παραγωγή των φωνηέντων και των συμφώνων
• Φτωχή αισθητηριακή αντίληψη της στοματικής κοιλότητας
• Ακατάλληλη αναπνευστική υποστήριξη με αποτέλεσμα την αδύναμη παραγωγή ομιλίας
• Αδύναμη παραγωγή έκρροτων και τριβόμενων ήχων
• Ρινική διαφυγή.

Προβλήματα Λόγου

     Τα παιδιά με σχιστίες παρουσιάζουν γλωσσικές δυσκολίες, όπως:

• Μειωμένο μέσο μήκος εκφωνήματος
• Δυσκολίες στην εκμάθηση καινούριων λέξεων
• Δυσκολίες στην ανάκληση λέξεων
• Μορφολογικά προβλήματα.

Οδοντοπροσωπική Μυολειτουργική Διαταραχή

Οδοντοπροσωπικές Μυολειτουργικές Διαταραχές είναι οι διαταραχές των μυών και των λειτουργιών του προσώπου και του στόματος που μπορεί να επηρεάζουν, άμεσα ή έμμεσα, το θηλασμό, τη σκελετική ανάπτυξη και διαμόρφωση του προσώπου, τη μάσηση, την κατάποση, την ομιλία, την σύγκλιση των δοντιών, την κινητικότητα της κροταφογναθικής αρθρωσης, τη στοματική υγιεινή, τη σταθερότητα της ορθοδοντικής θεραπείας, την αισθητική προσώπου, και πολλά άλλα.

Οι περισσότερες  Οδοντοπροσωπικές Μυολειτουργικες Διαταραχές δημιουργούνται (ή προκαλούνται) λόγο ανεπαρκούς  ρινικής αναπνοής.

Η μεταγενέστερη προσαρμογή των μυών και των λειτουργιών τους και κατ’ επέκταση της διαταραγμένης αναπνοής δημιουργούν πολλές Οδοντοπροσωπικές Μυολειτουργικες Διαταραχές.

Οι Οδοντοπροσωπικές Μυολειτουργικες Διαταραχές χρίζουν άμεσης  ορθοδοντικής θεραπείας, επιμελούς στοματικής υγιεινής και πολλές φορές και λογοθεραπεία.

Συνέπειες των μυολειτουργικών διαταραχών

Όταν οι μυϊκές λειτουργίες του προσώπου και της γλώσσας δεν λαμβάνουν τα κατάλληλα ερεθίσματα, σε πολλά παιδιά παρατηρείται μια συγκεχυμένη προφορά στην ομιλία και προβλήματα στην άρθρωση.
Συνήθως επηρεάζεται η προφορά των οδοντικών, ουρανικών, υγρών και χειλικών φθόγγων όπως π.χ.σ,ζ,ξ,ψ,λ,ρ. Η λανθασμένη θέση της γλώσσας κατά την κατάποση και η συνεχώς επαναλαμβανόμενη πίεση της γλώσσας επί των δοντιών (περίπου 2.000 φορές καταπίνει ένα παιδί ημερησίως), δημιουργεί προβλήματα στην οδοντοφυΐα και στην οδοντοστοιχία όπως π.χ. δόντια προς τα έξω (Protrusion), σταυρωμένο ή ανοιχτό τρόπο μάσησης, προγναθισμό.
Παρατηρείται επίσης ατελές κλείσιμο των χειλιών και αυξημένη ροή σάλιου. Τα παιδιά και αργότερα ο ενήλικας με ορθοδοντικά προβλήματα και δεν αντιμετωπίστηκαν εγκαίρως, θα έχουν επιπτώσεις στην πέψη ή προβλήματα στις αρθρώσεις της γνάθου.

Εξ' αιτίας των λανθασμένων συνηθειών, όπως πίεση και τριβή της γλώσσας στα ούλα μπορεί να προκαλούνται παροδοντικές παθήσεις.

Πιπίλα

Το πιπίλισμα του δαχτύλου και η παρατεταμένη χρήση πιπίλας, είναι παράγοντες που συμβάλλουν στη λανθασμένη τοποθέτηση της γλώσσας και προκαλούν ανωμαλίες της γνάθου και των δοντιών.

Σε κάθε περίπτωση ζητήστε τη γνώμη ορθοδοντικού και λογοθεραπευτή.

Επιστημονικά Υπεύθυνη του Πρότυπου Διαγνωστικού και Θεραπευτικού Κέντρου Αναπτυξιακής Παιδιατρικής "Γράφω Φωνήματα" - Συγγραφέας